Thái giám, hay hoạn quan là một chức quan tuy địa vị thấp nhưng chiếm vị trí quan trọng trong hậu cung xưa. Cuộc đời của họ ngoài những thăng trầm biến cố theo thời cuộc, còn phải chịu thêm đủ nỗi nặng nề, thương tâm. Một trong số đó là cảm giác đơn độc, cô quạnh cho tới lúc nhắm mắt xuôi tay.
Chấp nhận "tịnh thân" đổi lấy vinh dự cho dòng tộc
Vốn từ tiếng Việt
nhắc tới những vị
thái giám với vô số danh từ điển
hình như quan hoạn, quan thị, quan giám. Trong những từ đó đã bao hàm cả
những khiếm khuyết về
thể năng không thể bù đắp của
những thái giám. Không hiếm người làm thái giám bởi
khi sinh ra họ đã phi nam
phi nữ, không có bộ phận sinh dục
của đàn ông hoặc đàn bà. Nhưng phần đông là những người tự
nguyện “tịnh thân” đặng thiến bộ
phận sinh dục để được
vào hầu hạ trong cung. Bởi thân làm thái giám, họ đã có thể giúp cả họ,
cả tổng được nhờ.
Cái nhờ ấy lớn lao tới
mức nhiều gia đình sẵn sằng hi song dòng giống
nối dõi của gia tộc cho sự
"cả làng còn nhờ", để đổi lấy
vinh quang và sự tôn trọng của mọi
người.Nhiệm vụ chính của các thái giám thường
là tổ chức và quản lý chốn hậu cung, cùng một số chuyện tế nhị khác.

Thái giám trong lịch sử Việt Nam tồn
tại dưới các đời Lý, Trần, Lê, Nguyễn. Do không có bộ phận sinh dục
nên con người của thái giám tiếng nói cũng như tính cách
rụt rè thiên về nữ nhiều
hơn nam. Suốt đời họ
phụng sự trong cung và lớn lên họ kết
nghĩa với nhau, có thể cùng giới hoặc khác giới.
Họ dùng sức đàn ông để phục vụ
những việc nặng nề,
sai bảo ở trong cung, nhưng trong
cung toàn phụ nữ không chồng hoặc chỉ
một ông chồng…Cũng bởi môi trường sống và tâm lý phức
tạp nên không ít nghiên cứu về các thái giám còn được sử
dụng trong nghiên cứu về đồng
tính luyến ái ngày nay.
Song hành cùng lịch sử dẫu bị chối bỏ công lao
Cũng do có thuận
lợi được sống gần
“thiên tử”, được nhiều ân sủng
và nắm được những “thâm cung bí sử”
trong triều nên thường họ cùng liên kết
với nhau để thực hiện
âm mưu nào đó. Không ít triều
đình rối ren, thậm chí bị đảo
chính cũng là có phần góp
sức không nhỏ của thái giám.

Rút kinh nghiệm
từ những bậc tiền
bối bị thái giám nổi loạn chuyên quyền,
đến thời vua Minh Mạng (1820 – 1841) đã ban hẳn một chiếu
chỉ riêng dành cho thái
giám: “Cho họ người nào việc ấy để
sai khiến hầu hạ nhưng mãi mãi không cho dự
vào giai và phẩm hàm quan
chức. Vì chức vụ của
họ là để nội đình sai khiến
và truyền lệnh mà thôi. Tất cả triều
chính và việc ngoài đều không được tham dự, kẻ nào vi phạm
phải trừng trị nặng,
không khoan tha. Trẫm đã
dặn dò, hết sức mưu tính sâu xa cho đời
sau…”.
Sống quanh hiu, chết nương nhờ cửa Phật
Tại Huế, bên cạnh những lăng tẩm lỗng lấy, không mấy người không biết tới chùa Từ Hiếu. nơi nương mình lặng lẽ của những người hầu cận vốn chiếm vai trò khá quan trọng trong cung đình xưa, nhưng tên tuổi cũng như vị trí của họ chưa bao giờ được đề cao. Họ là những thái giám chốn hậu cung.
Khuôn viên chùa Từ Hiếu, nơi có nghĩa trang thái giám với 25 ngôi mộNgôi chùa là nơi “cưu mang” các quan thái giám trong triều Nguyễn, vốn không có con nối dõi, họ bày tỏ nguyện vọng với nhà vua, sau khi nhắm mắt xuôi tay, họ được chôn trong ngôi chùa này đặng có người lo hương khói. Cảm thông với ước nguyện chính đáng này, vua Tự Đức đã xuống chỉ dụ chấp thuận. Họ đã đóng góp công đức vào ngôi chùa, để sau khi chết họ được mai táng, phục tự và cúng giỗ nơi này. Vì thế, ngoài tên Từ Hiếu, chùa còn được nhiều người quen gọi là chùa Thái giám.Hiện nay, trong vườn chùa Từ Hiếu có đến 25 ngôi mộ của Thái giám triều Nguyễn. Trước mỗi ngôi mộ đều có tấm bia ghi rõ tên họ và chức vụ của từng người.
Nhiều mảnh đời chung tâm nguyện nhỏ nhoi
Về cuối đời, các thái giám triều Nguyễn
lúc bấy giờ phải cư trú ở một ngôi nhà phía Bắc hoàng thành gọi là Cung giám viện. Khi chết, số phận
họ vô cùng bi thảm, không được chôn gần lăng tẩm hoặc những
chốn linh thiêng và cũng
chẳng được ai thờ cúng vì không có con cháu. Để tránh bát hương trở nên lạnh lẽo
khi “về trời”, nhiều người
đã chọn con nuôi để dạy dỗ
và lo hậu sự về sau.
Nghĩa trang thái giám hiu quạnh trong chùa Từ Hiếu
Theo tục
lệ, cứ đến rằm
tháng 11 hàng năm, chùa Từ
Hiếu lại tổ chức
ngày giỗ chung để tưởng nhớ
những người đã mất, trong đó có thái giám triều Nguyễn. Có lẽ,
một phần nhờ sự
lãng quên của người đời, mà mặc
dù trải qua các giai đoạn chiến tranh ác liệt
nhưng phần lớn những ngôi mộ
này vẫn nguyên vẹn và đa phần đều đọc
được rõ chữ.
Theo lời
dịch lại của một
sư cụ trong chùa, thì xúc động nhất là lời
lẽ trên tấm bia trước cổng nghĩa trang khiến
hậu thế không khỏi chạnh lòng: Bia đề:
“Trong đời sống, chúng tôi tìm thấy ở đây sự
yên bình. Khi ốm đau,
chúng tôi lui về đây và
sau khi chết, chúng tôi sẽ được chôn chung ở
đây. Dù sống hay chết, chúng tôi vẫn tìm thấy được ở
đây sự yên bình”.
Phận đời đưa đẩy đã khiến nhiều thái giám có một
nỗi sợ mãnh liệt lớn hơn cả cái
chết, chết ở đâu, chết
lúc nào… theo họ giờ không quan trọng mà quan trọng nhất là được
chết toàn thây, được chết cạnh
cái mà mình đã cắt bỏ đi để khi về
thế giới bên kia mình được chứng nhận
là đã trải qua một kiếp con người. Đó cũng là cái kết
“đáng buồn thay” cho cuộc đời của
những con người “sinh ra chẳng được mấy
ai chấp nhận”.
T.H (Depplus.vn/MASK)